Co warto wiedzieć o urazach głowy u dzieci?
Uraz głowy u dziecka - najważniejsze informacje
Urazy u dzieci to najczęstsze przyczyny inwalidztwa i śmierci przewyższające statystycznie wszystkie choroby w tej grupie wiekowej. Najczęściej spotykane są urazy kończyn a drugie w kolejności to znacznie gorsze w konsekwencjach, urazy głowy. Hipokrates zwrócił już uwagę, że „lepiej zapobiegać niż leczyć”, dlatego pamiętajmy by dbać o profilaktykę, bo wśród najmłodszych urazy są najczęściej spowodowane przez nieodpowiednią opiekę1. Na szczęście przeważająca większość urazów głowy wymaga jedynie obserwacji, a tylko niektóre specjalistycznej diagnostyki i leczenia.
Celem tego artykułu jest pomoc rodzicom i opiekunom dzieci w wyborze najlepszej ścieżki postepowania w następstwie urazów głowy. Naszym celem jest minimalizacja ryzyka związanego z potencjalnym i nasilającym się wzrostem ciśnienia śródczaszkowego i jego poważnymi konsekwencjami.
Urazy szczególnie niebezpieczne
W pierwszej kolejności należy bezwzględnie udzielić pierwszej pomocy. W mechanizmie niebezpiecznym tj. wypadek komunikacyjny, czy upadek z dużej wysokości będą to czynności związane z:
– oceną bezpieczeństwa na miejscu. Pamiętajmy aby nie poruszać ofiar wypadków z uwagi ryzyko nasilenia istniejących obrażeń i spowodowania dodatkowego bólu. Jeśli natomiast istnieje zagrożenie nie możliwe do zabezpieczenia, staramy się podjąć próbę ewakuacji poszkodowanego.
– oceną sytuacji i stanu poszkodowanego. Pierwsze wrażenie z miejsca i ocena mechanizmu zdarzenia są bardzo istotne dla przewidywania ewentualnych następstw. Po podejściu do poszkodowanego poszukujemy urazów zagrażających życiu (duże krwawienia i widoczne urazy) a następnie stan funkcji życiowych. W ocenie poszkodowanego liczy się czy reaguje i jest przytomny, czy ma drożne drogi oddechowe i swobodnie oddycha. Na koniec staramy się zidentyfikować pozostałe nie widoczne na pierwszy rzut oka obrażenia.
– pierwsza pomoc to przede wszystkim tamowanie silnych krwotoków, oraz utrzymanie drożności dróg oddechowych a w przypadku zatrzymania oddechu resuscytacja krążeniowo-oddechowa. U przytomnych osób zapewniamy wsparcie psychologiczne, asekurujemy, oraz dbamy o komfort termiczny.
Szczególnie niebezpieczne są urazy wysokoenergetyczne. Głównym kryterium objawów niebezpiecznych jest utrata przytomności w następstwie urazu, lub nasilające się z czasem zaburzenia świadomości. W tych sytuacjach powinniśmy bez wahania wezwać pomoc pod nr 112 i oddać decyzje terapeutyczne w ręce medyków.
Stało się! Dziecko z urazem głowy - co robić?
Na szczęście na co dzień nie spotykamy się z tak dramatycznymi wydarzeniami. Częściej mamy do czynienia z wypadkiem na placu zabaw lub podczas domowych wariacji w tzw. przebiegu lekkim. W tych sytuacjach liczy się dokładne badanie nasza ocena na podstawie której będziemy decydowali czy jechać z dzieckiem na oddział ratunkowy.
– dokładna ocena ciała- jeśli trzeba to rozbieramy i oglądamy ciało w poszukiwaniu widocznych urazów. Możemy przesunąć dłońmi po ciele obserwując reakcję dziecka i dopytując o odczuwane ewentualne dolegliwości. Zwracamy uwagę na wszystkie otarcia, zasinienia, obrzęki czy deformacje,
– szczególnie niebezpieczne są krwiaki okularowe (tzw. oczy szopa czyli krwiak okrężny oczodołu), krwiak za/pod uchem, oraz krwotok, lub wyciek jasnej wydzieliny z nosa, lub ucha. Te objawy mogą świadczyć o złamaniu podstawy czaszki.
– zebrać dokładny wywiad – okoliczności zdarzenia, oraz informacje od świadków i poszkodowanego.
(czy dziecko pamięta zdarzenie? Czy ktoś widział ewentualną utratę przytomności w następstwie incydentu?)
– dolegliwości zgłaszane przez poszkodowanego
– własne obserwacje- szczególną uwagę zwracamy na tzw. objawy niepokojące po urazie głowy:
- Dziecko jest podsypiające lub rozdrażnione
- Uporczywy lub nasilający się ból głowy.
- Powtarzające się wymioty po których jest chwilowa poprawa
- Inne zachowanie dziecka niż na co dzień
- Zaburzenia motoryczne np. chodu lub koordynacji.
Obrażenia głowy. O czym warto pamiętać ?
- Krwawienie śródczaszkowe lub obrzęk mózgu spowodowany stłuczeniem mogą skutkować zagrożenie życia a nawet śmierć. Po urazach wysokoenergetycznych konieczne jest badanie obrazowe – tomograf komputerowy.
- Urazy głowy u niemowląt. Ciemiączko i niezrośnięte szwy czaszki dają rezerwę na wzrost mózgu, rzez co objawy związane z urazem wewnątrzczaszkowym są często długo niewidoczne ale mogą rozwinąć się gwałtownie.
- Szczególne ryzyko powikłań wzrostu ciśnienia śródczaszkowego istnieje w przypadku dzieci z obniżoną krzepliwością krwi.
- .Niebezpieczne symptomy wzrostu ciśnienia śródczaszkowego u dzieci w wieku szkolnym narastają szybko. Nie ma charakterystycznego okresu utajenia jak u niemowląt.
- Wstrząśnienie mózgu jest jednym z najczęstszym powikłań urazów głowy i jednocześnie należy do grupy lekkich obrażeń. Prowadzi do krótkotrwałych zaburzeń, lub nawet braku symptomów a wymaga obserwacji i diagnostyki szpitalnej tylko w przypadku pojawienia się objawów niepokojących.
- Rany głowy mogą mocno krwawić z uwagi na duże silne unaczynienie skóry w tej okolicy. Należy ocenić czy doszło do pęknięcia, lub ubytku tkanki co będzie wymagało zaopatrzenia chirurgicznego. Jeżeli mamy do czynienia z otarciem to zazwyczaj wystarczy opatrzyć i odkazić miejsce skaleczenia. Drobne rany powstałe bez silnego urazu nie wymagają interwencji medycznej.
Pierwsza pomoc w mechanizmie łagodnym
- przejściową utrata przytomności,
- Silne uporczywe bóle głowy,
- splątanie lub inne zaburzenia zachowania (spowolnienie, zmęczenie)
- niepamięć okoliczności urazu,
- zawroty głowy,
- kilkukrotne wymioty, niewyraźna mowa,
Czym jest SOR i NiŚOZ. Gdzie się zgłosić?
Każdy ma prawo do szybkiej pomocy medycznej w chwili kiedy zagrożone jest jego zdrowie lub życie. Ustawodawca określił dokładnie definicje nagłego zagrożenia zdrowia i życia, oraz nagłego zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia w celu pomocy przyszłym pacjentom w wyborze odpowiedniej dla nich placówki leczniczej.
Na Szpitalny Oddział Ratunkowy kierujemy się wtedy kiedy zagrożone jest nasze zdrowie i życie, lub ocena sytuacji daje duże prawdopodobieństwo wystąpienia takiego stanu w krótkiej przyszłości.
Każdy ma prawo zgłosić się na SOR ale o tym czy i kiedy pomoc zostanie udzielona decyduje personel części wstępnej tzw. Triażu. Dzieje się tak gdyż na oddziale ratunkowym (SOR) mają być przyjmowanie tylko pacjenci wymagający pilnej pomocy. Jeśli nasz stan nie wymaga szybkiej interwencji to możemy być zakwalifikowani do udzielenia pomocy ale w czasie odroczonym czyli po pacjentach bardziej pilnych. Z tego powodu czas oczekiwania niektórych pacjentów wynosił nawet kilkanaście godzin.
Segregacja medyczna, czyli triaż
Metodą segregacji pacjentów na tych, którzy potrzebują pomocy pilnie i tych, którzy z medycznego punktu widzenia mogą zaczekać, jest triaż, na którym pacjenci otrzymują kolorowe oznaczenia.2
Podstawowe kody triażu:
czerwony – bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia – pomoc musi być udzielona natychmiast;
żółty – przypadek pilny – pacjent powinien być przyjęty jak najszybciej;
zielony – przypadek stabilny – nie ma zagrożenia życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu – pacjent zostanie przyjęty po pacjentach z kodem czerwonym i żółtym”
Dzięki nowym przepisom, pacjenci z grupy „zielonych” mogą być kierowani do przez personel medyczny od razu do NiŚOZ. Ma to pomóc odciążyć oddziały ratunkowe, zmniejszyć w nich kolejki, oraz sprawniej udzielać pomocy pilnym pacjentom.
Nocna lub świąteczna opieka zdrowotna NiŚOZ zastępuje przychodnie POZ w soboty, niedziele, święta oraz inne dni wolne od pracy. Działa również każdego dnia od poniedziałku do piątku pomiędzy godzinami 18:00 a 8:00 rano.
Możemy się do niej zgłosić przede wszystkim, gdy:
- potrzebujemy skonsultować się z lekarzem poza godzinami pracy przychodni POZ, a nasz stan zdrowia wskazuje, że nie powinniśmy czekać;
- nie było możliwości skorzystania z pomocy w przychodni, mimo naszego zgłoszenia – np. nie było lekarza lub skończyły się „numerki”.
Warto wiedzieć, że podobnie jak na SOR, także tutaj możemy zgłosić się bez względu na miejsce zamieszkania, czyli do przychodni w całej Polsce. Nie trzeba też mieć żadnego dodatkowego skierowania.
Podsumowanie
Diagnostyka, obserwacja i inne procedury medyczne wykonywane w szpitalu podejmowane są na podstawie obrazu klinicznego i badania podmiotowego wykonanego przez medyków. Nie wolno próbować wpływać na zalecenia lekarskie, ale te powinny być wykonywane w porozumieniu z dorosłym sprawującym opiekę nad dzieckiem. Pamiętajmy, że badania obrazowe które zawsze chcielibyśmy mieć wykonane (bo słyszeliśmy, że inni mieli) także niosą za sobą ryzyko powikłań. Nie powinno się zlecać dziecku RTG czaszki bo nie niesie żadnych wartości diagnostycznych urazu mózgu, a z kolei tomograf komputerowy i nie potrzebna dawka promieniowania nie zawsze są warte ewentualnych powikłań jakie za sobą niosą.
Pamiętajmy też, że nie każdy uraz wymaga pilnej konsultacji medycznej a nie potrzebna wizyta w szpitalu może narażać dziecko na stres a w przypadku osłabionej odporności także dawać ryzyko infekcji. Jeżeli nie było utraty przytomności, nie widać zewnętrznych obrażeń głowy, oraz objawów niepokojących to dziecko nie wymaga pilnej konsultacji medycznej. Pamiętajmy jednak żeby obserwować stan i zachowanie dziecka a w razie jakichkolwiek zmian, lub naszych wątpliwości uzyskać poradę lekarską.
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/pierwszapomoc/70931,urazy-glowy-u-dzieci
- https://www.prawo.pl/zdrowie/triaz-na-sor-dokumenty-pacjenta,523526.html
- https://witamynasorze.pl/uraz-glowy-nie-trac-glowy/
- https://twojdyzur.pl/blog-urazy-glowy-u-dzieci/
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/pierwszapomoc/70931,urazy-glowy-u-dzieci