Czy trzeba i czy warto się szkolić?
Odpowiedź jest krótka – warto a czasem nawet trzeba.
Nie ma na Świecie wielu gorszych sytuacji niż taka w której będąc świadkiem wypadku lub nagłego zachorowania zwłaszcza osoby bliskiej, stoisz ogarnięty lękiem i adrenaliną i nie potrafisz skutecznie zareagować. Strach bo nie wiem co należy robić i czy nie wyrządzę większej krzywdy, oraz adreanalina która potęguje doświadczane emocje i często blokuje racjonalne myślenie. Warto budować swoją pewność siebie wraz z idącym doświadczeniem które zdobywamy w kolejnych sytuacjach nagłych których jesteśmy świadkami, oraz dzięki szkoleniom które kształtują nasze podstawowe umiejętności i prawidłowe odruchy.
Mimo, że nie ma obowiązku uczenia się pierwszej pomocy to jednak każdy obywatel polski ma obowiązek udzielić pomocy w sytuacji nagłej, co bezpośrednio wynika z zapisów KK art.162/1. Często natomiast słyszy się, że „wystarczy zadzwonić” i jest to wystarczająca forma udzielenia pomocy. Jest to nieprawda bo z chwilą kiedy dzwonimy i nie wiemy co należy robić to operator numeru alarmowego zaczyna nas instruować. Na szczęście jako laik nie powinniśmy być nigdy pociągnięci do odpowiedzialności za ewentualne błędy czy powikłania udzielania pierwszej pomocy (chyba, że świadomie działaliśmy na czyjąś szkodę). Obowiązek prawny narzucony na świadków/laików wynika z faktu, że lepsza jest jakakolwiek pomoc niż żadna.
W określonych grupach zawodowych istnieje prawny a czasem moralny obowiązek szkolenia pierwszej pomocy, np. z chwilą kiedy przyjmujemy na siebie obowiązek opieki nad inną osobą.
Obowiązkowo kurs pierwszej pomocy muszą przejść:
- Nauczyciele, opiekunowie, oraz inni pracownicy placówek szkolno-wychowawczych (nie rzadziej niż co dwa lata).
- Funkcjonariusze służb mundurowych- stopień i częstotliwość szkolenia zależy od charakteru służby.
Ponadto każdy pracodawca ma obowiązek wyznaczyć osobę do udzielania pierwszej pomocy i zapewnić sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w firmie. Liczba pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy i ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń. Art. 209 Kodeksu Pracy, art. 207, art. 224, art. 234 KP.
Pierwsza pomoc - statystyka
Sytuacje które wymagają udzielania pierwszej pomocy wiążą się najczęściej z nagłymi wypadkami, pojawieniem się nagłego zachorowania lub zaostrzeniem chorób przewlekłych, wśród których do najgroźniejszych zalicza się choroby układu krążeniowo-oddechowego. Aby zdać sobie sprawę jak potencjalnie często przyjdzie nam być świadkiem nagłego zdarzenia lub co gorsza jego źródłem, warto poznać trochę statystyk.
- Każdego roku w Europie występuje około 400,000 przypadków Nagłego Zatrzymania Krążenia. Częstość podejmowanych resuscytacji wynosi ok. 60% przypadków NZK
- Wskaźnik przeżycia poszkodowanego z NZK do czasu wypisu ze szpitala to z kolei średnio 8%, ale waha się w zależności od kraju od 0 do 18%.
- Z badań projektu EuReCa (29 krajów) wynika, że Automatyczny Defibrylator Zewnętrzny AED, w zależności od kraju i miasta jest średnio urzyty w 28% przypadków NZK.
- rocznie liczba ostrych zespołów wieńcowych w Polsce to ok. 140 tyś. z czego ok. 80 tys. to zawały serca. Średni czas od początku bólu do wykonania angioplastyki wieńcowej przekracza 4 godziny a dla porównania np. Holandii, Belgii czy Szwecji jest to poniżej 2 godzin. Z badań przeprowadzonych przez śląskich kardiologów wynika, że główne powody opóźnień leżą po stronie pacjenta, który mimo bólu zwleka z wezwaniem karetki.
- W 2023 roku na polskich drogach miało miejsce 20 340 wypadków drogowych. W wypadkach tych zginęło 1 669 osób, a 22 944 zostało rannych. Na szczęście liczba wypadków na polskich drogach z roku na rok jest coraz niższa.
Warto mieć świadomość, że jako świadkowie zdarzenia jesteśmy trzonem łańcucha przeżycia. Dzięki wczesnej i skutecznej reakcji jesteśmy w stanie zwiększyć przeżywalność poszkodowanych.
Krótka historia i rodzaje szkoleń pierwszej pomocy
Potrzebę udzielania pierwszej pomocy dostrzegano już w starożytności o czym można przeczytać w wielu utworach literackich. Główne potrzeby skierowane były od zawsze na tworzenie punktów opieki nad walczącymi rannymi. Z opisów historycznych wynika, że na polecenie króla Jagiełły ranni żołnierze obu stron konfliktu byli opatrywani i otoczeni opieką. Kilka wieków później podwaliny systemu zostały założone przez Henryego Dunanta dopiero w XIX wieku. Ten Szwajcarski filantrop był świadkiem cierpienia wielu żołnierzy w bitwie pod Solferino i zorganizował, oraz opłacił im pomoc a potem głosił potrzebę powstanie międzynarodowej organizacji mającej nieść pomoc rannym żołnierzom. W 1863 roku założono Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym, który przekształcił się później w Komitet Czerwonego Krzyża. W Polsce kursy pierwszej pomocy prowadzone są od początku lat 20 XX wieku. Odbywają się one dzięki działalności Polskiego Czerwonego Krzyża i innych instytucji.
W dzisiejszych czasach najbardziej znaną organizacją promującą ujednolicenie zasad pierwszej pomocy na Świecie jest ILCOR ( International Liaison Committee on Resuscitation). Ten międzynarodowy komitet został założony w 1992 r. i skupia przedstawicieli najważniejszych towarzystw medyczno-naukowych na Świecie np. takich jak European Resuscitation Council czy American Heart Association.
Podstawowym celem każdego szkolenia pierwszej pomocy powinno być kształcenie umiejętności resuscytacji w sytuacjach Nagłego Zatrzymania Krążenia NZK. Jednak obecnie programy kursów rozszerzone są o zalecenia postępowania we wszystkich potencjalnych przypadkach nagłego zagrożenia zdrowia i życia, takich jak np. napad drgawek, czy nagła duszność, oraz różnego rodzaju wypadkach i obrażeniach. Dodatkowo zakres szkolenia jest często dopasowywany do potrzeb konkretnej grupy uczestników, związanych np. ze specyfiką zagrożeń. Szkolenia mogą być podstawowe, rozszerzone a także dedykowane. Wśród najpopularniejszych wyróżnia się:
- kurs podstawowy i rozszerzony
- kurs pediatryczny (dla rodziców i opiekunów)
- kurs urazowy
- kursy dla młodzieży i dzieci
- kurs Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy. Zakończony egzaminem państwowym nadaje tytuł Ratownika i jest najwyższą formą wykształcenia ratowniczego dla osób nie medycznych.
Jak się uczyć ?
Obecnie najbardziej popularnym szkoleniem pierwszej pomocy jest kurs podstawowy w formie pojedynczego spotkania trwającego ok. 4h. Obecne dowody naukowe i zalecenia nauczania podkreślają jednak większą skuteczność nauczania rozproszonego w czasie w porównaniu do pojedynczego szkolenia. Z tego powodu zaleca się dzielenie złożonych umiejętności na krótsze moduły skierowane na pojedyncze i proste umiejętności.
Aktualne zalecenia dotyczące edukacji pierwszej pomocy opisują różnorakie możliwości kształcenia. Wykorzystanie technologii i symulacji w nauczaniu pierwszej pomocy daje coraz więcej możliwości, przyczyniając się do wprowadzenia zmian w dotychczasowej metodologii nauczania. Rozwój technologii umożliwia wykorzystanie urządzeń dających wysokiej jakości informacje zwrotne. Nowoczesne fantomy, specjalne trenażery np. zadławienia, anafilaksji czy masywnego krwotoku, dają możliwość praktycznego ćwiczenia zalecanych technik ratowniczych. Media społecznościowe, portale streamingowe, aplikacje czy w końcu technologia VR dają możliwości samokształcenia, poszerzania i powtarzania wcześniej zdobytych informacji.
Symulacja i debriefing. Najlepsze szkolenie to to takie które daje pewność siebie i zdobytych umiejętności. Te cechy kształtujemy wraz z doświadczeniem i konsekwentną praktyką dlatego wykorzystanie symulacji w trakcie szkleń pierwszej pomocy daje jedne z najlepszych efektów nauczania. Symulacja pozwala zdobywać doświadczenie dzięki wcielaniu się w rolę ratownika a tym samym może ograniczyć przyszły stres i emocje podczas prawdziwego zdarzenia. Ponadto daje możliwość doświadczenia wpływu czynników ludzkich takich jak skuteczna komunikacja, świadomość sytuacyjna, kierowanie zespołem na podejmowane działania. Ćwiczenia symulowane powinny przede wszystkim uwzględniać zasady organizacji pomocy w sytuacjach nagłych.
Proces nauczania jest szczególnie obecny po zakończeniu scenariusza symulacyjnego w fazie omówienia sceny tzw. debriefingu. Dyskusja oraz analiza działań zespołu jak i indywidualne wskazówki wspomagają procesy poznawcze i zwiększają jakość nauczania.
Kto powinien uczyć pierwszej pomocy? W polskim prawie nie jest określone kim jest instruktor pierwszej pomocy dlatego szkolić może każdy kto ma właściwe umiejętności. Istnieje jednak sporo możliwości wyboru kursów instruktorskich w różnych firmach szkolących. Określone jest natomiast, że w szkolenia dla kierowców, kursy KPP i zajęcia edukacyjne dla młodzieży mogą prowadzić osoby takie jak:
- lekarz systemu,
- pielęgniarka systemu,
- ratownik medyczny
- nauczyciel po odpowiednim przeszkoleniu.
Jak często powtarzać szkolenie? Publikacje naukowe wskazują, że umiejętności ratownicze mogą zanikać już w ciągu 3–12 miesięcy od wstępnego szkolenia. Z tego powodu zaleca się aby szkolenia były powtarzane nie rzadziej niż co dwa lata.
Nasze kursy pierwszej pomocy
W poprzedni akapicie pisałem o tym kto może prowadzić szkolenia pierwszej pomocy. Szkolić może każdy tylko czy zrobi to należycie? Na podstawie opinii które dostaję po kursach mogę stwierdzić jedno – uczestnicy są bardzo zadowoleni kiedy instruktor jest zawodowo związany z ratownictwem medycznym i dzięki doświadczeniu jest w stanie odnosić zalecenia książkowe do prawdziwych sytuacji z życia wziętych. Jesteśmy grupą praktyków którzy z pasją przekazują wiedzę i doświadczenie.
Wiemy jak skuteczne są symulacje wypadków dlatego przy użyciu profesjonalnych środków do pozoracji zapewniamy dreszczyk emocji podczas nauczania. Doskonałe na integracje pozorowane zdarzenia gdzie uczestnicy wcielają się w rolę ratowników i wspólnymi siłami organizują akcje ratunkowe.
Bogata i nowoczesna baza sprzętowa dająca informacje zwrotne, różne rodzaje trenażerów i mnóstwo środków ratowniczych pozwalają na ćwiczenia praktyczne większości omawianych sytuacji.
Przede wszystkim dbamy jednak o dobrą atmosferę, aby uczestnicy mieli poczucie dobrze spędzonego czasu!
Bibliografia
- Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji 2021
- https://projektaed.pl/fundacja/nzk-i-rko-statystyki/
- https://www.gov.pl/web/kppsp-wadowice/wzorowy-lancuch-przezycia
- https://samorzad.infor.pl/sektor/zadania/zdrowie/5631668,ile-zawalow-w-polsce-ile-osob-umiera.html
- https://www.ciekawestatystyki.pl/2023/05/wypadki-drogowe-w-polsce-i-w-europie.html